Deze week ben ik samen met mijn ouders op vakantie in Berlijn. Het is een stad waar ik graag kom: een plek waar verleden en toekomst elkaar raken en uitdagen. Berlijn is traditioneel geen bijzonder kerkelijke stad. Meer dan driekwart van de bevolking behoort niet tot een geloofsgemeenschap. Van de kwart die dat wel doet behoort tweederde tot een christelijke kerk en één derde behoort tot de islam of een andere niet-christelijke religie.
De relatief kleine Katholieke Kerk in Berlijn is goed voor tien procent van de bevolking maar is net zo internationaal als de stad zelf en laat veel van zichzelf zien. Vooral in haar caritatieve aanwezigheid laat de katholieke kerk hier van zich horen. Parochies verdelen kleding voor vluchtelingen, helpen mensen met drugs- of gokverslavingen, bekommeren zich om het groeiende leger van daklozen in deze grootstad en onlangs is vanuit het aartsbisdom een nieuwe opleiding voor verzorgenden opgericht.
Is deze stadskerk een voorbode van hoe de kerk van de toekomst er uit zal zien? Een kerk die kleiner en internationaler is en het vooral moet hebben van haar sociale en caritatieve aanwezigheid moet hebben, kan de boodschap van het evangelie op een nieuwe manier voor het voetlicht brengen.
De toekomst van de Kerk is een onderwerp dat ons erg ter harte gaat. Afgelopen zondag ging in de Nederlandse bisdommen de openingsfase van het synodale proces van start. Het startschot van een proces van spreken en luisteren dat wereldwijd gewone gelovigen, betrokken leken, theologen, religieuzen en ambtsdragers bij elkaar moet brengen. De afgelopen tijd hebben we kunnen leren dat er in twee jaar veel kan gebeuren. Hoe zullen we over een aantal jaren terugkijken naar de synode?
Als priester heb ik in mijn studietijd veel geleerd over hoe de kerk moet spreken, wat de kerk moet onderwijzen en op welke wijzen zij moet getuigen van de hoop die in haar leeft. Onze lessen in het luisteren zijn echter niet overal even goed neergedaald.
Er is niet overal een cultuur van openheid, en in onze kerk zijn er genoeg olifanten in de kamer om een klein wildpark mee te bevolken. Op veel plekken heerst een gevoel van uitputting. Kerken sluiten, parochies worden groter en het aantal pastoraal benoemden kleiner. Hier en daar is een gevoel van verlamming ontstaan dat eerder uitnodigt tot stomheid dan tot vrijmoedig spreken. Er is dan zelfs een risico dat een mooie kans om onze visies uit te spreken niet op waarde wordt geschat.
De toekomst is nog onbekend, niet omdat het een gesloten boek is maar omdat de bladzijden nog niet geschreven zijn. Dat doen wij namelijk samen. De angst voor de onzekerheid die de toekomst met zich mee kan brengen kan er echter toe leiden dat wij deze bladzijden alvast vooraf proberen in te vullen. Het verlangen naar bekende wegen brengt de toekomst in ieder geval niet dichterbij.
Kleiner, internationaler en (nog meer) sociaal bewogen laat de Katholieke Kerk in Berlijn zien dat ze ook een boodschap heeft in een postchristelijke omgeving. Laten we de moed opbrengen om onze eigen weg naar de toekomst te leren herkennen.
