Gepubliceerd in het Nederlands Dagblad van 26 januari
Toen ik seminarist was leefde ik nog in een wereld van helden. Mgr. Gijsen en paus Benedictus XVI werden ons bijvoorbeeld voorgesteld als haast bovenmenselijke karakters die zich uitputten voor de waarheid en als bronzen muren en ijzeren zuilen pal stonden tegen de geest der eeuw. We namen dat gretig aan. In een onzekere wereld heb je nood aan sterke helden die naast je staan.
Dit alles voelt alweer heel lang geleden terwijl er maar tien jaren voorbijgegaan zijn. Eerst verdween mgr. Gijsen (1932-2013) uit beeld, de conservatieve bisschop van Roermond, die fel streed tegen alle vrij- en lichtzinnigheid binnen en buiten de kerk. Vandaag moeten we ons ook de vraag stellen of paus Benedictus XVI, in zijn eerdere functie als aartsbisschop van München, niet te laks is geweest met het afhandelen van klachten over priesters die seksueel misbruik hadden gepleegd, of zelfs onwaarheden heeft verteld over de procedures die hij gevolgd heeft en de beslissingen die hij nam.
Dit alles komt al na onthullingen over hoe paus Benedictus XVI als aartsbisschop achteraf teveel ruimte had gegeven aan de sektarische beweging van de ‘Integrierte Gemeinde’ waarbinnen psychologische en spirituele mishandeling aan de orde van de dag was.
‘Ik geloof werkelijk niet dat paus Benedictus kwaad in de zin had’, zei één van de slachtoffers van de Integrierte Gemeinde voor de Duitse televisie. ‘Ik denk dat hij zich werkelijk niet kon voorstellen dat mensen tot zulk kwaad in staat waren, en hij was gevoelig voor alle aandacht die hij van hen kreeg.’
Emeritus paus Benedictus is waarschijnlijk een man van goede bedoelingen, maar goed bedoeld is niet altijd goed gedaan, en je wordt nooit ongestraft een ex-held. De heldenwereld heeft immers altijd nood aan schurken. Een ridder die geen booswicht kan vinden maakt geen indruk. De zoektocht naar een nieuwe held begint dus met het aanwijzen van een nieuwe schurk. De gevallen held van vroeger is dan de ideale kandidaat.
Het vingerwijzen van meerdere Duitse bisschoppen richting emeritus paus Benedictus XVI past hierbij. Commentatoren stellen nu echter terecht de vraag of die bisschoppen hier niet vooral proberen hun eigen straatjes schoon te vegen. De olievlek van verdenkingen breidt zich dus alleen maar verder uit en de Duitse bisschoppen lijken niet meer uit het moeras te komen. De verwachting dat we een nieuwe redder, een nieuwe held, zullen vinden in paus Franciscus of de overheid of een nieuwe frisse aartsbisschop die de zwijnenstal eens zal uitmesten zal het algemene verlies van vertrouwen niet keren. We moeten weg uit dit verslavende denkpatroon.
Elke held op wie de verwachtingen en de hoop van mensen wordt geprojecteerd zal teleurstellen. De Bijbel is daar heel duidelijk over. Petrus begon er zelfs mee, met teleurstellen. We kunnen inmiddels zeggen dat dat het best denkbare begin is voor een kerkelijke carrière, want het hanengekraai is het einde van elke illusie – bij onszelf of anderen – dat men voor heldendom in de wieg gelegd is.
Vanuit die leegte kun je een stap zetten naar een nieuw begin waarin we onze illusies kunnen loslaten en vrij zijn om Jezus na te volgen en Hem juist door onze kleinheid zichtbaar te maken.
